Aktywizacja podopiecznego

Sprawując opiekę nad seniorem, oprócz wspierania go w codziennych czynnościach bardzo ważna jest organizacja jego czasu wolnego poprzez aktywizację.

Aktywizacja zdecydowanie przyczynia się do polepszenia sprawności fizycznej, intelektualnej, oraz poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego podopiecznego. Ruch powoduje wzrost endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia ?

Techniki aktywacyjne

W miarę upływu lat ludzie często stają się bardziej stateczni, mogą mieć mniejszą ochotę na aktywność fizyczną. W szczególności osoby z problemami zdrowotnymi potrzebują, aby ich codzienne życie przebiegało możliwie bez przygód. W związku z tym życie codzienne jest rutynowo oparte na podstawowych czynnościach pielęgnacyjnych i nie zawsze senior sam upomina się o dodatkową aktywizację. Doświadczony opiekun ma świadomość, jak ważne jest odpowiednie aktywizowanie podopiecznego.

W zależności od stanu fizycznego, psychicznego i zdrowotnego podopiecznego, można łączyć różne techniki aktywizujące w życiu codziennym seniorów:

  • Aktywacja fizyczna – jest ważna, aby zapobiec zwiotczeniu mięśni u podopiecznego oraz aby czuł się on częściowo samodzielny:

– Gimnastyka może być prowadzona w grupie seniorów (np. Fitness dla seniorów, aerobik w wodzie, kursy/lekcje tańca dla seniorów, joga seniorów) lub w środowisku domowym (np. ćwiczenia sportowe z piłkami/wstążkami, które można również wykonywać siedząc) razem z opiekunem.

– Codzienne ćwiczenia, takie jak krótkie spacery, wchodzenie po schodach, wspólne wynoszenie śmieci, wspólne zakupy – pomagają stymulować mięśnie na co dzień i łączą obowiązki domowe z ćwiczeniami ruchowymi.

– Fizjoterapia – wykonywana przez wyspecjalizowanego fizjoterapeutę powinna być wykonywana po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. W ramach fizjoterapii stosowane są różnorodne ćwiczenia wzmacniające, rozciągające i relaksujące, mające na celu rehabilitację części ciała oraz utrzymanie ich funkcji.

  • Aktywacja motoryczna w celu wzmocnienia percepcji sensorycznej rąk, małej motoryki i utrzymania ich w dobrej kondycji poleca się:

– Terapie zajęciowe – dbają o koordynację dłoni poprzez ćwiczenia z malowania/pisania, zadania twórcze (np. rękodzieło) wykorzystując różne materiały (np. tworzenie kolażu z liści znalezionych na spacerze). Terapeuta zajęciowy instruuje seniora podczas spotkań na zajęciach jakie ćwiczenia ma wykonywać, następnie w warunkach domowych senior wraz z opiekunem odrabiają „prace domowe”.

– Ćwiczenia chwytania różnorodnych materiałów i przedmiotów pozwalają trenować zarówno mięśnie dłoni, jak i percepcję sensoryczną. Idealnie nadają się do tego piłki rehabilitacyjne z kolcami, tzw. piłki jeżowe, które senior jedną ręką podnosi się ze stołu, a następnie podaje do drugiej. Podopieczny może też toczyć je po swoich nogach lub ramionach.

– wykonując samodzielnie podstawowe obowiązki domowe, podopieczny ma poczucie swojej niezależności i bycia potrzebnym, dlatego warto zachęcać go do wspólnego wykonywania zajęć:

  • przygotowanie posiłków np. krojenie owoców i warzyw, smarowanie chleba, wyrabianie lub mieszanie ciasta
    • powieszenie mokrego prania lub składanie suchego
    • wspólne wytarcie kurzy
    • lekkie prace ogrodowe np. podlewanie, sadzenie lub sianie kwiatów; zbieranie owoców
    • częściowa higiena osobista np. mycie twarzy, szyi, dekoltu lub samodzielne nakładanie kremu na twarz
    • ubieranie się pod asystą opiekuna
  • Aktywacja poznawcza jest niezwykle istotna w celu poczucia bezpieczeństwa psychicznego seniora, utrzymania dobrej pamięci i umiejętności sprawnego myślenia:

– Komunikacja codzienna jest niezbędna, aby podopieczny dostrzegał zdarzenia i sytuacje wokół siebie, był świadomy, co dzieje się w jego życiu, w życiu jego bliskich, w społeczeństwie, na świecie. Opiekun powinien zatem pytać podopiecznego o jego samopoczucie, proponować tematy do rozmów i włączyć seniora w proces podejmowania decyzji dotyczących dnia codziennego np. planowanie cotygodniowego menu, planowanie działań, aktywności, spacerów.

– Wspólne czytanie pomaga ćwiczyć procesy poznawcze: przyjmowania, przetwarzania i wdrażania poznanych informacji. Jeśli podopieczny ma problemy ze wzrokiem lub koncentracją, najlepiej byłoby, gdyby opiekun regularnie czytał mu książki/gazety. Jeśli senior lubi czytać samodzielnie, to opiekun może zachęcić go do czytania na głos, aby później wspólnie porozmawiać na temat treści książki/gazety.

– Wszelkiego rodzaju zagadki są fantastyczną aktywizacją dla seniorów np. odgadywanie piosenek na podstawie dźwięków melodii, rozpoznawanie zwierząt na podstawie ich typowych cech lub dźwięków jakie wydają, zabawa w kończenie przysłowia, odgadywanie przedmiotów codziennego użytku z układanek obrazkowych lub odgadywanie przedmiotu umieszczonego w worku wyłącznie na podstawie dotyku. Jeśli przykładowo zagadki tematyczne odbywają się w grupie, to oprócz tego, że uczestnicy są pobudzani do myślenia, to jednocześnie wzmacniają swoje umiejętności społeczne we wzajemnej wymianie możliwych rozwiązań.

– Prowadzenie kalendarza pozwala seniorowi na wzmocnienie orientacji czasowej oraz możliwość klasyfikowania ważnych dla niego dat i świąt. Jednocześnie codzienne odznaczanie dnia kalendarzowego jest powtarzającym się zajęciem, która sprzyja ćwiczeniu pamięci.

Techniki aktywizacyjne dla podopiecznych z demencją

Demencja nie tylko odbiera ważne, życiowe wspomnienia, ale także w miarę postępu choroby ogranicza codzienne zdolności i umiejętności seniora. W wyniku pogarszania się zdolności poznawczych, osobom dotkniętym chorobą coraz trudniej jest radzić sobie z czynnościami takimi jak jedzenie, korzystanie z toalety, samodzielne bieganie. W celu przeciwdziałania demencji dostępne są specjalne techniki aktywizacji:

  • Aktywizacja 10-minutowa: Osoby dotknięte chorobą są aktywizowane na 10 minut o określonej godzinie każdego dnia. Poniżej przedstawiamy przykłady aktywnego spędzania czasu:
    • Gry pamięciowe np. Memory
    • Puzzle/warcaby/szachy
    • Gra w przysłowia
    • Wspólne śpiewanie
    • Czytanie na głos książek, gazet, starych pamiętników
    • Robótki ręczne np. wykonanie dekoracji okiennych w zależności od pory roku
    • Narysowanie wspomnienia z wyjątkowego momentu w życiu
    • Fotografowanie otoczenia
    • Wspólne oglądanie zdjęć z młodości seniora
    • Opowiadanie ciekawych historii, przeżywanie doświadczeń w opowieściach
    • Twórcza praca np. lepienie z gliny lub modeliny, origami, haftowanie, szycie, szydełkowanie, dziewiarstwo, decoupage
    • Udział w wydarzeniach kulturalnych np. wspólne oglądanie filmów, chodzenie do muzeów, oglądanie spektakli, uczestnictwo w wydarzeniach muzycznych dla seniorów
  • Stały, codzienny rytmdnia pomaga osobom chorym wzmocnić poczucie bezpieczeństwa. Gdy dane czynności będą wykonywane o stałych porach, to po pewnym czasie podopieczny przywyknie do ustalonego rytmu i sam będzie inicjował kolejne, rutynowe czynności. Ważne jest, aby codzienny rytm zawierał następujące ustalenia:
    • W jakich godzinach odbywają się posiłki? (śniadanie, obiad, podwieczorek, kolacja)
    • Jaki rodzaj higieny osobistej ma miejsce o której godzinie? (np. rano: 8:00 – mycie częściowe; wieczorem: 19:00 – mycie całego ciała)
    • W jakich godzinach są okresy odpoczynku? O której godzinie jest pobudka, a kiedy podopieczny kładzie się spać?
    • Jakie terapie odbywają się w ciągu tygodnia? (np. poniedziałek – 10:00: terapia logopedyczna; czwartek – 15:00: terapia zajęciowa)
    • Kiedy odbywają się codzienne aktywności? (np. 10-minutowa rozgrzewka zawsze rano po wstaniu z łóżka)

Techniki aktywizacyjne dla osób trwale unieruchomionych

Aktywizacja trwale unieruchomionych seniorów stanowi wyzwanie dla wielu opiekunów, ponieważ słowa „aktywny” i „nieruchomy” wydają się wzajemnie wykluczać. Jednak aktywizacja odbywa się na różnych poziomach, więc można ją również wdrożyć u podopiecznych trwale unieruchomionych:

  • Głośne czytanie za pomocą bodźców wizualnych (np. pokazywanie obrazków – książki dla dzieci z dużymi motywami są tutaj idealne)
  • Wspólne słuchanie muzyki
  • Fizyczna stymulacja np. w postaci masowania dłoni piłeczkami rehabilitacyjnymi z kolcami

W miarę możliwości osoby unieruchomione można próbować aktywizować na krześle lub wózku inwalidzkim, tak aby można było podawać jedzenie przy stole. Wszystkie kończyny ciała seniora powinny być regularnie poruszane, aby zapobiec przykurczom i odleżynom.

Podczas sprawowania opieki, pomagając w czynnościach codziennych, opiekun powinien komunikować się z podopiecznym, dawać możliwość rozmowy, dyskusji, zadawać pytania:

  • Czy temperatura wody jest odpowiednia?
    • Którą z koszul chce Pan/Pani założyć?
    • Na jaką aktywizację ma Pan/Pani dziś ochotę?
    • Porozmawiać o ważnych wydarzeniach (np. zbliżające się urodziny, święta)
    • Poruszać popularne tematy wśród seniorów (np. muzyka, sport, pory roku, zwierzęta, formy spędzania czasu, upodobania, ogrodnictwo, zdrowie itp.)
Image