Jednym z podstawowych obowiązków opiekunów jest dbanie o właściwą higienę i pielęgnację ciała podopiecznego. Higiena ma ogromne znaczenie dla zdrowia i samopoczucia, a jej sprawnie przeprowadzona nie musi być przykrym obowiązkiem dla żadnej ze stron.
Mycie ciała: prysznic lub kąpiel
Przy każdym myciu ciała obowiązują podstawowe zasady, których należy przestrzegać:
- Higiena osobista jest bardzo ważna, ale nie można jej przeprowadzić na siłę. Jeśli podopieczny nie daje się przekonać do higieny osobistej, to opiekun nie może jej przymusowo egzekwować.
- Wszelkie czynności opiekuna dotyczące zabiegów higienicznych są wyjaśniane osobie wymagającej opieki i zgłaszane z wyprzedzeniem.
- Ogólną obserwację stanu zdrowia pacjenta należy prowadzić podczas higieny osobistej.
- Ciało jest dokładnie myte „od góry do dołu” (tj. od głowy, górnej części ciała do dolnej części ciała).
- Do różnych części ciała należy używać osobnych myjek i ręczników . Zwykle są wyodrębnione: jeden zestaw do górnej część ciała, a drugi do dolnej część ciała.
- Zaleca się stosowanie produktów pielęgnacyjnych o pH neutralnym dla skóry, aby nie obciążać dodatkowo skóry chemicznymi substancjami.
- Opiekun powinien zdezynfekować ręce przed i po zakończeniu wszelkich podstawowych czynności pielęgnacyjnych oraz po kontakcie z wszelkiego rodzaju wydalinami lub po kontakcie z okolicą intymną osób wymagających opieki.
- Jeśli rękawiczki i środki dezynfekujące nie są dostępne w środowisku domowym, opiekunowie muszą skontaktować się z krewnymi lub agencją.
Higiena Seniorki – mycie intymne kobiety
Przed rozpoczęciem higieny intymnej i po jej zakończeniu dokładnie umyj ręce. Nie zapomnij też o rękawiczkach jednorazowych.
Aby podczas podmywania nie rozmazać bakterii jelitowych do pochwy, mycie odbywać się powinno w kierunku od pochwy do odbytu:
- Podnieś nogi seniorki i lekko je rozłóż
- Ostrożnie umyj wargi sromowe wewnętrzne, rozszerzając je i osusz
- Ostrożnie umyj zewnętrzne wargi sromowe i osusz je
- Starannie umyj i osusz pozostałe okolice intymne – w razie potrzeby, po konsultacji z lekarzami, krewnymi i specjalistycznym personelem pielęgniarskim, obserwuj je pod kątem zmian skórnych
- Obróć seniorkę w swoim kierunku (ewentualnie przy wsparciu jej krewnego)
- Dokładnie umyj odbyt w kierunku od odbytu do kości krzyżowej, następnie osusz – w razie potrzeby po konsultacji z lekarzami, rodziną, personelem pielęgniarskim, obserwuj pod kątem zmian skórnych
Higiena Seniora – mycie intymne mężczyzny
Przed rozpoczęciem higieny intymnej i po jej zakończeniu dokładnie umyj ręce. Nie zapomnij też o rękawiczkach jednorazowych.
- Delikatnie odciągnij napletek penisa
- Ostrożnie umyj żołądź za pomocą myjki i osusz
- Ostrożnie wsuń napletek z powrotem na penisa
- Ostrożnie unieś mosznę, umyj i osusz
- Starannie umyj i osusz pozostałe okolice intymne – w razie potrzeby, po konsultacji z lekarzami, krewnymi i specjalistycznym personelem pielęgniarskim, obserwuj pod kątem zmian skórnych
- Obróć seniora w swoim kierunku (ewentualnie przy wsparciu jego krewnego)
- Dokładnie umyj odbyt w kierunku od odbytu do kości krzyżowej, następnie osusz – w razie potrzeby po konsultacji z lekarzami, rodziną, personelem pielęgnacyjnym obserwuj pod kątem zmian skórnych
- Pełna higiena obejmuje mycie całego ciała – to znaczy: twarzy, szyi, dekoltu, klatki piersiowej, brzucha, ramion, okolic pach, rąk, dłoni, pleców, stóp, nóg i okolicy narządów płciowych (najlepiej w tej kolejności). Mycie całego ciała powinno odbywać się raz dziennie. Wyjątkiem od tej reguły są osoby umierające lub w bardzo złym stanie ogólnym.
- Częściowa higiena uwzględnia tylko mycie twarzy i okolic narządów płciowych. W razie potrzeby takie mycie można i należy wykonywać kilka razy dziennie. Zwykle przeprowadza się częściowe mycie rano lub wieczorem (w zależności od tego, kiedy odbywa się mycie całego ciała), a następnie ponownie po obiedzie.
Mycie całego ciała i mycie częściowe można przeprowadzić na różne sposoby:
Mycie w łóżku
Osoby wymagające opieki, które ze względu na stan zdrowia (także po operacji lub wypadku) nie mogą wziąć kąpieli, prysznica lub umyć się siedząc przy umywalce, muszą być myte w łóżku, w pozycji leżącej.
Środki pomocnicze do mycia seniora w łóżku: jednorazowe prześcieradła, ręczniki, podkłady, pieluchy w przypadku nietrzymania moczu, worki na śmieci np. na zużyte artykuły higieniczne, maści na rany i gojenie, ewentualnie pościel do wymiany w zasięgu ręki, kilka myjek (co najmniej 2), kilka małych ręczników (co najmniej 2), płyny do mycia z naturalnym pH, miska do mycia, środki do dezynfekcji rąk, rękawiczki
Podczas mycia pleców, zmiany pieluch i ubierania seniora powinien on być ostrożnie przekręcany. Ważne jest, aby senior nie odczuwał bólu. Podczas mycia skórę należy również dokładnie zbadać pod kątem zmian lub nieprawidłowości. Należy zadbać o obolałe, suche, popękane miejsca na skórze – najlepiej omówić to z bliskimi, lekarzami lub specjalistami.
Przykładowy sposób mycia podopiecznego w łóżku:
- Umieść środki higieniczne i wszystkie niezbędne narzędzia w zasięgu łóżka w tym odzież na zmianę. W każdym momencie komunikuj się z podopiecznym, aby wiedział co zamierzasz zrobić
- Pod pacjentem muszą być umieszczone jednorazowe prześcieradła, podkłady lub ręczniki
- Sprawdź temperaturę wody do mycia podopiecznego, jeśli temperatura jest pokojowa możesz przystąpić do mycia
- Zdezynfekuj ręce, zmień rękawiczki i odkryj podopiecznego
- Rozbierz najpierw górną część ciała seniora
- Mycie częściowe górnej części ciała obejmuje mycie twarzy oraz okolic pach, natomiast w przypadku mycia pełnego będzie to mycie twarzy, szyi, dekoltu, klatki piersiowej, brzucha, ramion, rąk, dłoni, pach i pleców
- Umyj najpierw przednią stronę, a następnie tylną i osusz kolejno ręcznikiem
- Suche, popękane obszary skóry lub posiadające rany po umyciu nasmaruj maściami pielęgnacyjnymi dostosowanymi do rodzaju schorzenia
- Ubierz górną część ciała (w razie potrzeby załóż podkoszulek, a następnie bluzkę)
- Rozbierz dolną część ciała podopiecznego
- Zdezynfekuj ręce
- Umyj dolną część ciała (przy częściowym myciu: umycie okolice genitaliów i zdezynfekuj ręce, przy myciu całego ciała: myjemy stopy, nogi, okolice intymne i dezynfekujemy ręce), następnie osuszamy ręcznikiem
- W razie potrzeby suche, popękane obszary skóry lub posiadające rany po umyciu nasmaruj maściami pielęgnacyjnymi dostosowanymi do rodzaju schorzenia
- Ubierz dolną część ciała podopiecznego, a w przypadku inkontynencji sprawdź pieluchę i zmień, jeśli jest to konieczne. Naciągnij bieliznę, ewentualnie spodnie, wciągnij skarpetki na stopy, obróć podopiecznego lub pozwól mu chwycić rączkę łóżka i podciągnąć wszystkie elementy garderoby.
- Przykryj seniora lekkim kocem, gdyż po kontakcie z wodą ciało może być lekko wychłodzone
- Posprzątaj wszystkie narzędzia, które były użyte do mycia i wyrzuć te, które były jednorazowego użytku
- Brudną bieliznę seniora włóż do odpowiednich pojemników
- Zdezynfekuj ręce
- Prysznic
Prysznic i kąpiel są traktowane równorzędnie pod względem pielęgnacji. Najlepiej, aby podopieczny brał prysznic lub kąpiel raz w tygodniu. Często branie prysznica lub kąpieli jest wykonywane przez personel pielęgniarski lub opiekuńczy. Te podstawowe środki higieniczne są stosowane tylko wtedy, gdy stan ogólny i stan krążenia seniora na to pozwalają. W tym przypadku warto jednocześnie myć włosy podopiecznego.
Jeśli osoba wymagająca opieki jest na tyle mobilna, że może sama wejść do łazienki, to opiekun jedynie ją nadzoruje. Jeśli osoba wymagająca opieki nie może samodzielnie dostać się do łazienki używając niezbędnego sprzętu i środków pomocniczych, musi być wspomagana przez opiekuna np. poprzez doprowadzenie do łazienki i posadzenie na krześle pod prysznicem lub przed zlewem na wózku inwalidzkim).
Środki pomocnicze do mycia seniora w łazience: ręczniki, pieluchy w przypadku nietrzymania moczu, worki na śmieci np. na zużyte artykuły higieniczne, maści na rany i gojenie, przewijaki, kilka myjek (co najmniej 2), kilka małych ręczników (co najmniej 2), płyny do mycia o neutralnym pH), szampon o neutralnym pH przyjazny dla skóry), rękawiczki, antypoślizgowe obuwie.
Przed wzięciem prysznica lub kąpieli opiekun powinien również założyć antypoślizgowe obuwie oraz w razie potrzeby fartuch prysznicowy.
- Przygotuj łazienkę: środki czystości powinny być pod ręką, podłoga musi być sucha, aby nie doszło do poślizgnięcia, rozłóż też maty antypoślizgowe, jeśli jest taka możliwość
- Poproś podopiecznego o rozebranie się i założenie antypoślizgowych butów
- Pozwól mu sprawdzić temperaturę wody
- Posadź podopiecznego na krześle prysznicowym
- Upewnij się, że podopieczny jest na siłach, aby samodzielnie wziąć prysznic, w razie potrzeby zaproponuj swoją pomoc
- Podaj mydło oraz myjkę/gąbkę do mycia twarzy i zaproponuj pomoc w umyciu włosów
- Podaj myjkę/gąbkę do mycia górnych partii ciała
- Po umyciu mydłem górnej i dolnej części ciała należy spłukać pianę pod bieżącą wodą
- Dobrze wysusz ciało i włosy podopiecznego
- W razie potrzeby nasmaruj ciało seniora balsamami lub zalecanymi kremami
- Ubierz górną i dolną część ciała
- Ułóż włosy zgodnie z życzeniem seniora: wysuszenie suszarką, lokówką itp.
- Jeśli senior jest na siłach, to mobilizuj go do tego, aby samodzielnie dbał o higienę ciała pod nadzorem opiekuna, to jest ważne także dla jego psychiki
- Po zakończeniu czynności higienicznych należy wyczyścić łazienkę: wytrzeć podłogę do sucha, wyczyścić prysznic lub wannę, uporządkować ewentualne sprzęty i środki pomocnicze
- Brudną bieliznę należy włożyć do odpowiednich pojemników.
Mycie włosów w łóżku
Podopieczni, którzy nie mogą wstawać z łóżka z powodu swojego stanu zdrowia, muszą również regularnie myć włosy i skórę głowy. Tą czynność higieniczną należy przeprowadzać przynajmniej raz w tygodniu.
Środki pomocnicze do mycia włosów w łóżku: Podkładki hydrofobowe, 1 myjka, 1 wiadro, 1 wanienka do mycia głowy dla osób leżących, szampon o neutralnym pH, ręcznik, miska z wodą, mały kubek, ewentualnie świeża pościel i ubrania na zmianę.
Przed myciem włosów podopieczny musi leżeć płasko na plecach.
- Umieścić wodoodporne podkładki pod głową podopiecznego
- Ustaw wanienkę do mycia głowy bezpośrednio pod głową podopiecznego
- Umieść wiadro na podłodze, aby mogła zbierać się tam woda z węża przymocowanego do wanienki do mycia głowy
- Jedną ręką spłucz włosy podopiecznego małym strumieniem wody, a drugą zabezpieczaj twarz przed ochlapaniem za pomocą myjki lub ręczniczka
- Wilgotne włosy dokładnie umyj szamponem
- Spłucz dokładnie włosy niedużym strumieniem wody zabezpieczając twarz przed ochlapaniem za pomocą ręczniczka lub myjki
- Osusz ręcznikiem włosy podopiecznego i w razie potrzeby podsusz suszarką
- Ostrożnie zdejmij umywalkę i podkładkę hydrofobową
- W razie potrzeby wymień mokrą lub brudną pościel oraz ubranie
- Ułóż włosy zgodnie z życzeniem podopiecznego
- Zabierz, posprzątaj, umyj sprzęty i pomoce używane do umycia włosów
- Opróżnij miskę i wanienkę do mycia włosów w łazience i posprzątaj razem z narzędziami i wszelkimi narzędziami
